Euskal Herriko Musika Tresnak

Alboka euskal haize instrumendu tradizionala da, mihi bakun jogune motako klarinetea bikoitza duena.Musikalki, bi tutuak independienteak dira, baina aldi berean jotzen dira.Normalean herriko festetan jotzen da.

Sunprinua edo sunpriñua Euskal Herriko haize instrumenduak bat da, gaztainondoaren edo hurritzarenazalaz egindakoa. Azala biribilkatu egiten da konoa egin arte. Goiko muturra zapalduta dago pita sartzeko. Bi zulo besterik ez ditu, bi hatz erakuleen estaltzeko. 

Danbolina perkusiozko musika tresna menbranofonoa da, Euskal Herrian tradizionalki oso hedatua dena. Txistua laguntzeko erabili ohi da, erritmoa markatzen. Txistulariak ezkerreko eskuinaz txistua jotzen du, eta, eskuineko eskuaz, danbolina, doinuaren erritmoa markatzeko.

Euskal Herriko eskualde guztietan oso nabarmena da hiru zuloko txirulen presentzia aspalditik, izen, material, joera, estilo eta funtzio anitzekin. Bi dira nagusiki gurean ezagunak: txistua eta xirula.

Tobera bi lagunen artean airean edukiz jotzen den euskal musika tresna da, txalapartaren  antzerakoa. Metro eta erdi luzerako burdinezko palanka edo hodi batek osatzen du eskuarki. Berau jotzeko metalezko 30 zentimetro luzeko lau haga erabili ohi dira, bat esku banatan.

Txanbela dultzainaren antzeko Euskal Herriko musika tresna aerofono tradizional bat da, bereziki Zuberoan jo izan dena. Dultzaina baino motzagoa da, eta zortzi zulo ditu: dultzainarenak gehi belarriak izenekoak. Lakarriko Piere Caubet txanbelariari esker berreskuratu ahal izan ziren txanbela jotzeko modu eta errepertorio tradizionala.

Tresna honen itxura ez da beti eta toki guztietan berdina izan. Txalaparta tradizionalak normalean forma hau izaten zuen:Bi euskarri ahoz behera, otarrak edo saskiak, aulkiak edo bankuak.Hauen gainean, isolatzen duen zerbait: maiz orria (arto orria), belar idorra, zaku zaharrak...Gainean horizontalki jarririk, zurezko ohol bat.Jotzeko lau makila erabiltzen dira. Hauen luzera eta itxura asko aldatzen da toki batetik bestera.

Panderoa perkusiozko musika tresna da, esku batekin heldu, eta bestearen atzamarrekin jotzen dena. Tresna gainjarritako eraztun batek edo biz osatuta dago, zentimetro bateko lodiera edo gutxiagokoa, letiozko, burdinezko edo altzairu tenplatuzko osagarriez hornitua, eta hutsune edo barrunbea azal oso leun eta luzatuz estalita du, zeina artilerik gabeko ardi-larrua edo asto sabela izan daitekeen.

Eskusoinu txikia botoidun akordeoi diatoniko mota bat da, europako beste herrialde batzuetatik ekarritako akordeoi diatonikoei egindako hainbat aldaketekin Euskal Herrian errotu zena. 

Musugitarra antzinako musika tresnabat da, Lamelofonoa(mihiaz edo behatzez jotzen den perkusio instrumendua). Giltza zahar baten itxura du, erdian bibratzen duen altzairuzko mihizka bat duena.

Ttun-ttuna, tuntun edo danburia perkusiozko musika tresna kordofonoa da, eta frantseses"tambourin basque" izena ere hartzen du; aragoieraz, berriz, "chicotén". Pirineoaren mendebaldean eta mendien banalerrotik iparrera zein hegoaldera erabili izan da gehien, geurean Zuberoan bereziki.

Halako soinu-tresnak sailkatzeko irizpide organologikoak ugari dira: ertza hodi edo ontzian egindako koska hutsa den ala zeharka ebakitako ertz zorrotz edo alaka den.Aire-lasterra bideratzeko tutu berezia duen ala ezpainekin bideratzen den.Tutu hori dutenetan tresnaren baitan dagoen ala honetatik kanpo.

Dultzaina mihi bikoitzeko kono formako aerofonoa da. Honako osagaiak ditu:Mihi bikoitzeko pita. Kanaberazko bi mihi dira, metalezko tudel bati lotuak. Tudela tutuan sartzen da, mihiak eta tutua lotuz eta hauen hots bibrazioak tutura bideratuz.Tutua. Kono forma irregularra du; zenbat eta beherago, forma konikoagoa du. Gehienetan zurezkoak izaten dira eta ezpela izan da zur erabiliena. Joan den mendearen bukaeran Bizkaian eta Gipuzkoan metalezkoak egiten hasi ziren. Hauek arrakasta handia izan zuten, bereziki Bizkaian; horregatik gaur egun jende askorentzat metalezko dultzaina, Bizkaiko dultzainaren sinonimoa da.