บทที่ 12 การผลิตลูกผสมในพืชผสมข้าม

1. ลูกผสมระหว่างสายพันธุ์กับพันธุ์ผสมเปิด หรือทอพครอส (top cross)

การผสมระหว่างลูกผสมเดี่ยว x พันธุ์ผสมเปิด

การผสมระหว่างสายพันธุ์ x พันธุ์ผสมเปิด

2. ลูกผสมเดี่ยว (single cross)

การผสมระหว่าง A x B

3. ลูกผสมเดี่ยวแบบประยุกต์ (modified single cross)

การผสมระหว่าง(A1 x A2) x B

4. ลูกผสมสามทาง (three way cross)

ลูกผสม (A x B) x C

5. ลูกผสมคู่ (double cross)

การผสมระหว่าง (A x B) x (C x D)

6. ลูกผสมระหว่างสายพันธุ์ (multiple cross)

1) จัดหาแหล่งผลิตสายพันธุ์

2) ผลิตสายพันธุ์

3) ทดสอบสายพันธุ์

4) ทดลองผลิตลูกผสมแล้วทดสอบ

5) ถ่ายทอดลักษณะตัวผู้เป็นหมันแก่สายพันธุ์ที่ใช้เป็นแม่

6) ทำการปรับปรุงสายพันธุ์

1) วิธีมาตรฐาน

ก. ผสมตัวเองพืชที่จะคัดเลือก

เก็บเกี่ยวเมล็ด S1 เลือกต้นที่ดีๆ และบันทึกประวัติ

ข. ปลูกเมล็ด S1 แบบต้น/แถว เลือกแถวที่ดี ต้นที่ดี
ก่อนหรือหลังผสมพันธุ์ก็ได้

ค. ปลูกเมล็ด S2 แบบต้น/แถว ทำการคัดเลือก

2) วิธีเพิ่มยีโนมของพวกโมโนพลอยด์ (monoploid)

ก.ผลิตเมล็ดที่เป็นโมโนพลอยด์

ข.นำเมล็ดโมโนพลอยด์ไปปลูก คัดเลือกไว้เฉพาะต้นที่ต้องการ

ค.เพิ่มจำนวนโครโมโซมให้เป็น 2 เท่า
(ใช้สารละลาย colchicine)

1. การทดสอบสมรรถนะการรวมตัวทั่วไป
(general combining ability, gca)

ก. การผสมแบบพบกันหมด (diallel cross)

มี 4 สายพันธุ์ คือ พันธุ์ A, B, C, และ D
จะผลิตลูกผสมเดี่ยวได้ 6 ชุด คือ
A x B, A x C, A x D, B x C, B x D, C x D

ข. การผสมกับพันธุ์ทดสอบ (top cross)

พันธุ์ผสมเปิด พันธุ์สังเคราะห์
ลูกผสมคู่ x ลูกผสมคู่

คุณสมบัติของพันธุ์ทดสอบ

1) สามารถแสดงคุณสมบัติของสายพันธุ์ได้ถูกต้อง
ตรงกับความเป็นจริง

2) สามารถทำให้สายพันธุ์แสดงความแตกต่างกันได้อย่างชัดเจน

3) ควรมีอัตราส่วนของยีนด้อยสูง

4) สามารถเรียงลำดับสายพันธุ์ได้ถูกต้อง
ตามความสามารถของสายพันธุ์ที่เข้าทดสอบ

2. การทดสอบสมรรถนะการรวมตัวเฉพาะ
(specific combining ability, sca)

การที่พืชสายพันธุ์หนึ่งเมื่อผสมกับอีกสายพันธุ์หนึ่งแล้ว
ให้ผลผลิตสูง หรือ ให้ผลดีกว่าค่าเฉลี่ยเมื่อผสมกับ
สายพันธุ์อื่นๆ หลายสายพันธุ์

ในปี ค.ศ. 1950 มีการพบไซโตพลาสซึมเป็นหมัน ในข้าวฟ่างไมโล (milo) แต่ไมโลไม่เป็นหมัน เพราะมียีโนไทพ์ S(MsMs) (สายพันธุ์-เอ)

ข้าวฟ่างคาเฟอร์ (Kafir) มีไซโตพลาสซึมปกติ
มียีนควบคุมการเป็นหมัน คือมียีโนไทพ์ F(msms)
(สายพันธุ์-บี)

(1) การถ่ายทอดการเป็นหมันของดอกตัวผู้ให้แก่สายพันธุ์

(2) การผลิตลูกผสม

ก.การผลิตลูกผสมเดี่ยว

ข.การผลิตลูกผสมสามทาง

ค.การผลิตลูกผสมคู่

การใช้การเป็นหมันของดอกตัวผู้

(1) ใช้สายพันธุ์เป็นหมันเพียงสายพันธุ์เดียวและไม่มียีนแก้การเป็นหมัน

(2) ใช้สายพันธุ์เป็นหมันหนึ่งสายพันธุ์และสายพันธุ์อื่นที่มียีนแก้การเป็นหมัน

(3) ใช้สายพันธุ์ที่เป็นหมัน 2 สายพันธุ์ สายพันธุ์หนึ่งมียีนแก้การเป็นหมัน

1.สายพันธุ์เอ (A line)

ก. การเป็นหมันควบคุมโดยยีน มียีโนไทพ์ msms

ข. การเป็นหมันควบคุมโดยยีนและไซโตพลาสซึมมียีนโนไทพ์ S (msms) เมื่อ S แทนไซโตพลาสซึมที่ทำให้เป็นหมัน

2.สายพันธุ์บี (B line)

เป็นตัวรักษาสายพันธุ์เอ (maintainer line) มียีโนไทพ์ Msms และ F(msms) เมื่อ F แทนไซโตพลาสซึมปกติ

3.สายพันธุ์ซี (C line)

เป็นสายพันธุ์พ่อ มียีโนไทพ์ MsMs, F(msms)
และ F(MsMs) หรือ S(MsMs)