作者：Айымжан Табылғанова 25 天以前
130
更多类似内容
• Оқушының оқу қарқынына сәйкес бейімделетін оқу жоспарларын жасау • Ыңғайлы және мотивация беретін оқу ортасын ұйымдастыру • Топтық, жұптық және жеке жұмыс түрлерін теңдей қолдану
• Әр оқушының жетістіктерін жеке бағалау • Оқушының даму динамикасын талдап, жеке ұсыныстар беру • Қателіктерімен жұмыс істеуге бағытталған түзету жұмыстарын жүргізу
• Оқушыларға өз оқу траекториясын анықтауға мүмкіндік беру • Өзін-өзі бағалау мен рефлексия әдістерін қолдану (күнделік жүргізу, SWOT-талдау) • Өз бетімен жұмыс істеу қабілетін дамыту
• Онлайн платформалар мен білім беру қосымшаларын қолдану (Kahoot, Quizizz, LearningApps, Google Classroom) • Электронды оқулықтар мен дербес оқу бағдарламаларын енгізу • Бейнесабақтар мен подкасттарды пайдалану
• Бір тапсырманы бірнеше деңгейде ұсыну (жеңіл, орташа, күрделі) • Оқушылардың қызығушылығы мен қабілетіне сай тапсырмалар беру • Қосымша материалдар мен жеке кеңес беру мүмкіндігін қарастыру
• Оқушылардың деңгейін бағалау (диагностикалық тесттер, бақылау, сұхбат) • Оқу стилдерін (визуалды, аудиалды, кинестетикалық) және қабілеттерін анықтау • Оқушының мықты және әлсіз тұстарын сараптау
• Дарынды оқушыларға арналған онлайн курстар мен платформаларды (Coursera, Khan Academy, Udemy) ұсыну. • Кодтау, робототехника және басқа да STEM бағыттарын енгізу. • Виртуалды зертханалар, симуляциялар мен ойын әдістерін қолдану.
• Дарынды оқушылардың жетістіктерін мойындап, марапаттау жүйесін құру. • Олардың ішкі мотивациясын арттыру үшін өздерінің қызығушылықтарына сәйкес жобалар ұсыну. • Психологиялық қолдау көрсету және күйзелісті басқару стратегияларын үйрету.
• Оқушыларға нақты өмірден алынған мәселелерді шешуді ұсыну. • Сұрақ қою, дәлел келтіру және логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға бағытталған пікірталастар ұйымдастыру. • “Блум таксономиясы”, “Де Бононың 6 қалпағы” әдістерін қолдану.
• Дивергентті ойлау әдістерін (миға шабуыл, ТРИЗ, SCAMPER және т.б.) қолдану. • Оқушыларды өнер, музыка, әдебиет және технология салаларында өзін-өзі дамытуға ынталандыру. • Креативті жазу және әңгімелеу дағдыларын жетілдіру үшін эссе, шығармашылық жобалар жасату.
• Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу арқылы оқушылардың шығармашылық және аналитикалық дағдыларын дамыту. • Нақты проблемаларға шешім іздеу арқылы олардың сыни ойлау қабілетін жетілдіру. • Халықаралық және республикалық байқаулар мен олимпиадаларға қатысуға мүмкіндік беру.
• Дарынды оқушыларға арналған күрделендірілген тапсырмалар беру. • Оқушылардың оқу қарқыны мен стиліне сәйкес жеке бағдарламалар жасау. • Белгілі бір салада ерекше қабілетті балаларға тереңдетілген курстар ұсыну.
6. Ақпараттың шынайылығын тексеру мәселесі – Интернетте жалған ақпараттың көптігі, манипуляция мен фейктердің таралуы.
5. Жұмыс орындарының қысқаруы – Кейбір салаларда автоматтандырудың нәтижесінде жұмыссыздық деңгейі артуы мүмкін.
4. Біліктілікті талап етуі – АКТ-ны тиімді пайдалану үшін арнайы білім мен дағдылар қажет.
3. Тәуелділік пен әлеуметтік оқшаулану – АКТ-ға шамадан тыс тәуелділік адамдар арасындағы тікелей қарым-қатынасты азайтуы мүмкін.
2. Техникалық ақаулар – Жүйенің істен шығуы, бағдарламалық қателер, интернет байланысының тұрақсыздығы.
1. Киберқауіпсіздік мәселелері – Хакерлік шабуылдар, жеке деректердің ұрлануы, ақпараттық жүйелерге қауіп төнуі.
6. Шексіз мүмкіндіктер – АКТ бизнес, медицина, ғылым, мәдениет сияқты салаларда инновациялық шешімдерді дамытуға көмектеседі.
5. Шығындарды азайту – Қағазсыз құжат айналымы, онлайн қызметтер, қашықтан жұмыс істеу мүмкіндігі.
4. Өнімділікті арттыру – АКТ автоматтандыру және деректерді жылдам өңдеу арқылы жұмыс тиімділігін арттырады.
3. Коммуникация мен ынтымақтастықты жақсарту – Электрондық пошта, мессенджерлер, видеоконференциялар арқылы тиімді қарым-қатынас.
2. Оқу мен білім беруді оңтайландыру – Онлайн курстар, электронды оқулықтар, қашықтықтан оқу мүмкіндігі.
1. Ақпаратқа қолжетімділік – Интернет пен цифрлық технологиялар арқылы кез келген ақпаратқа жылдам қол жеткізуге болады.
• Google Scholar, онлайн кітапханалар сияқты ресурстарды пайдалануға үйретіңіз. • Зерттеу нәтижелерін ұсыну үшін Canva, PowerPoint, Padlet сияқты құралдарды қолдануға үйретіңіз.
• Оқушыларды топтарға бөліп, зерттеу тақырыптары бойынша пікірталастар өткізіңіз. • Әртүрлі көзқарастарды салыстыру арқылы сыни ойлауын дамытуға жағдай жасаңыз.
• Диаграммалар, кестелер құруды және оларды түсіндіруді үйретіңіз. • Жинақталған ақпарат негізінде шешім қабылдау дағдыларын дамытуға көмектесіңіз.
• Ғылыми әдістерді пайдаланып, тәжірибелер жасауды ұйымдастырыңыз (мысалы, су, ауа, өсімдіктермен тәжірибелер). • Табиғат пен қоғамдағы құбылыстарды бақылап, оларды сипаттауды тапсырыңыз.
• Сенімді дереккөздерді табуды және талдауды үйретіңіз (кітаптар, мақалалар, интернет ресурстар). • Деректерді салыстыруға және жалған ақпаратты ажыратуға машықтандырыңыз.
• Оқушыларды зерттеу сұрақтарын қоюға және болжамдар (гипотезалар) жасауға ынталандырыңыз. • «Неге?», «Қалай?» деген сұрақтарды қойып, ойлануға мүмкіндік беріңіз.
• Оқушыларға шағын зерттеу жобаларын беріңіз (мысалы, экология, технология, тарих тақырыптары). • Оларды өз бетінше ақпарат іздеуге, талдауға және қорытынды жасауға үйретіңіз. • Нәтижелерін презентация немесе постер түрінде қорғауды ұйымдастырыңыз.
Жобалық оқыту мен зерттеу жұмыстарының рөлі
5. Өзін-өзі бағалау және рефлексия
• Жоба және зерттеу негізінде жұмыс жасаған оқушылар өздерінің жетістіктері мен кемшіліктерін бағалап, алдағы уақытта қалай жақсартуға болатынын түсінеді.
4. Командалық жұмысты қалыптастыру
• Жобалық оқыту көбінесе топтық жұмыстар арқылы жүзеге асады. • Бұл болашақта жұмыс істеу дағдыларын дамытуға көмектеседі.
3. Шығармашылық пен сыни ойлауды дамыту
• Жобалық оқытуда оқушыларға белгілі бір тақырыпқа қатысты мәселені зерттеу тапсырмасы беріледі. • Бұл олардың сыни ойлау, талдау және шығармашылық қабілеттерін арттырады.
2. Тәжірибелік білімді қалыптастыру
• Конструктивті оқыту теорияны практикамен байланыстыруға бағытталған, ал жобалық оқыту мен зерттеу жұмыстары білімді қолданудың нақты жолдарын ұсынады. • Мысалы, жаратылыстану ғылымдарын оқытуда студенттер нақты тәжірибелер жасап, зерттеу жүргізеді.
1. Белсенді оқытуға ынталандыру
• Жобалық және зерттеу жұмыстары оқушыларды немесе студенттерді өз бетімен ақпарат іздеуге, талдауға және жүйелеуге үйретеді. • Олар нақты проблемаларды шешу арқылы білімдерін қолданады.
• Оқу материалына сай келетін ресурстарды дұрыс таңдау. • Оқушылардың жас ерекшеліктері мен деңгейін ескеру. • Қатысу белсенділігін бақылап, кері байланыс беру. • Сандық ресурстарды дәстүрлі оқыту әдістерімен үйлестіру. • Оқушыларға өзіндік зерттеу жүргізуге мүмкіндік беру.
Оқу қосымшалары мен платформалар – BilimLand, Coursera, Khan Academy, Moodle және т.б.
Онлайн тесттер мен бағалау жүйелері – Google Forms, Socrative, ClassTime арқылы кері байланыс ұйымдастыру.
Виртуалды зертханалар – PhET, Labster секілді платформалар арқылы тәжірибелер жасау.
Ойын технологиялары – Kahoot, Quizizz, LearningApps арқылы викториналар мен сайыстар өткізу.
Мультимедиялық материалдар – интерактивті презентациялар, анимациялық видеолар, виртуалды экскурсиялар.
Қолжетімділік – интернеттегі білім беру платформалары арқылы кез келген уақытта және жерде білім алуға болады.
Өзіндік жұмыс дағдыларын дамыту – оқушылар жеке ізденіп, зерттеу жұмыстарын жүргізуге үйренеді.
Интерактивтілік – тапсырмаларға белсенді қатысуға мүмкіндік береді (тесттер, викториналар, онлайн симуляторлар).
Қызығушылықты арттыру – анимациялар, бейнероликтер, ойын элементтері сабаққа деген ынтаны күшейтеді.
• Google Classroom, Moodle, Microsoft Teams арқылы сабақтарды ұйымдастыру. • Вебинарлар мен онлайн конференциялар өткізу (Zoom, Google Meet).
• Ойын элементтерін енгізу арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру (Classcraft, Minecraft Education Edition). • ChatGPT, Grammarly, Google Lens сияқты жасанды интеллект негізіндегі құралдарды жазбаша және зерттеу жұмыстарына пайдалану.
• Онлайн викториналар мен тесттер (Kahoot, Quizizz, Mentimeter) арқылы оқушылардың білімін бағалау. • Виртуалды тақталар (Padlet, Jamboard) арқылы топтық жұмыс ұйымдастыру.
• Оқушыларға шағын топтарда мультимедиалық жобалар (бейнеролик, презентация, анимация) жасауға тапсырма беру. • Canva, Prezi, Microsoft Sway сияқты құралдарды қолдану.
• Оқушыларға интернет-ресурстарды, цифрлық кітапханаларды, виртуалды зертханаларды пайдалану арқылы тақырыпты өз бетінше зерттеуге мүмкіндік беру. • Google Scholar, Coursera, Khan Academy сияқты платформаларды пайдалану.
• Сабақ соңында оқушылардан “Не үйрендім?”, “Қандай сұрақтарым бар?” деген рефлексия сұрақтарына жауап беруін сұрау. • Оқушылар бір-бірінің жұмысын бағалауы үшін “Екі жұлдыз, бір тілек” әдісін қолдану.
Оқушылардың өзара әрекеттесуін дамыту үшін тиімді топтық және жұптық жұмыс ұйымдастыру маңызды.
Топтық жұмыс әдістері
3. “Галереяға саяхат” • Әр топ өз тақырыбы бойынша постер дайындайды. • Басқа топтар постерлерді қарап, сұрақтар қояды.
2. “Аквариум” әдісі • Бір топ ортада белгілі бір мәселені талқылайды. • Қалған оқушылар тыңдап, кейін пікірлерін айтады.
1. “Джигсо” (Мозаика әдісі) • Топ мүшелері әртүрлі ақпаратты оқиды. • Кейін әрқайсысы өз оқығанын басқа мүшелерге түсіндіреді.
Жұптық жұмыс әдістері
2. “Диалогтік сұхбат” • Оқушыларға тақырып бойынша рөлдер беріледі. • Бірі – сұрақ қояды, екіншісі – жауап береді. • Кейін рөлдермен ауысады.
1. “Ойлан – Жұптас – Бөліс” • Оқушылар жеке ойланып, өз ойын қағазға түсіреді. • Жұпта талқылайды. • Барлығы сыныппен бөліседі.
Диалогтық оқыту – бұл оқушылардың бір-бірімен және мұғаліммен өзара әрекеттесуін дамытуға бағытталған әдіс. Оның негізгі қағидаттары: • Ортақ мағына құру – оқушылар жаңа білімді бірге талқылап, ойларын бөліседі. • Белсенді тыңдау – әр оқушының пікірін тыңдап, құрметтеу. • Ашық сұрақтар қою – оқушыларды ойлауға, дәлелдеуге ынталандыру. • Ынтымақтастық – оқушылар бірлесіп шешім қабылдайды және жаңа идеялар ұсынады.
• Бір-біріңіздің жұмысын бағалап, объективті пікір білдіріңіз. • Топтың дамуына көмектесетін сындарлы ұсыныстарды қабылдауға үйреніңіз.
• Ми шабуылын (brainstorming) қолданып, жаңа идеяларды талқылаңыз. • Қиындықтарға тап болғанда, топпен бірге бірнеше шешім нұсқаларын ұсыныңыз.
• Ортақ мақсатқа жету үшін әркімнің үлесін анықтап, нәтижелерін бақылаңыз. • Міндеттерді уақытында орындау үшін жоспарлау құралдарын (мысалы, Trello, Asana) пайдаланыңыз.
• Командалық ойындар немесе тимбилдинг шараларын ұйымдастырыңыз. • Бірлескен шешім қабылдауға дағдыланыңыз.
• Ашық және түсінікті сөйлесу дағдысын дамытыңыз. • Белсенді тыңдау тәсілін қолданыңыз (мысалы, сұрақ қою, айтылған ойды нақтылау). • Онлайн немесе офлайн жиналыстарда әр адамның пікірін тыңдауға мүмкіндік беріңіз.
• Команда мүшелеріне нақты міндеттер жүктеңіз (мысалы, көшбасшы, орындаушы, бақылаушы, идея генераторы). • Әркімнің күшті жақтарын ескеріп, міндеттерді әділ бөліңіз.
2. Оқушылардың дербестігін арттыру • Оқушыларға таңдау еркіндігін беру (мысалы, тапсырманы орындау тәсілін өздері таңдауы). • Өзін-өзі бағалау мен рефлексия жасауға мүмкіндік беру. • Көшбасшылыққа үйрету (сыныпта түрлі жауапкершіліктер жүктеу).
3. Мотивацияны күшейту • Іс-әрекеттерді қызықты әрі мағыналы ету (реалды өмірмен байланыстыру). • Оқушылардың қызығушылығына сәйкес тапсырмалар ұсыну. • Оқуда ойын элементтерін қолдану (геймификация, викториналар, сайыстар).
4. АКТ-ны пайдалану • Интерактивті тақта, онлайн платформалар (Kahoot, Quizizz, Mentimeter) арқылы сабақтарды қызықты ету. • Виртуалды зертханалар мен симуляциялар қолданып, тәжірибелік дағдыларды дамыту.
5. Ынтымақтастық орта қалыптастыру • Топтық пікір алмасу мен бірлескен жобалар арқылы қолайлы әлеуметтік орта құру. • Оқушылардың пікірін тыңдап, қолдау көрсету.
2. Жұптық жұмыс әдістері • Диалогтік оқыту – оқушылар бір-бірімен сұрақ-жауап арқылы білім алмасады. • “Қос шеңбер” – ішкі және сыртқы шеңбердегі оқушылар бір-біріне сұрақ қойып, жауап береді, содан кейін орын ауыстырады. • Рөлдік ойындар – белгілі бір тақырып бойынша оқушылар рөлдерге бөлініп, диалог құрастырады.
3. Топтық жұмыс әдістері • “Джигсо” (Мозаика әдісі) – топтарда жұмыс істей отырып, әр оқушы белгілі бір бөлікті меңгереді, содан кейін өз білгенін топқа түсіндіреді. • “Аквариум” әдісі – бір топ ортада тапсырманы орындайды, қалғандары бақылап, кейін кері байланыс береді. • “Ми шабуылы” – мәселені шешу үшін топ мүшелері идеялар ұсынады, кейін оларды талдап, ең тиімдісін таңдайды.
4. Шығармашылық және зерттеу әдістері • Жобалық жұмыс – оқушылар белгілі бір тақырыпқа қатысты зерттеу жүргізіп, нәтижелерін ұсынады. • Кейс-әдіс – өмірлік жағдаяттарды талдау арқылы мәселенің шешімін табу. • Интеллектуалдық ойындар (квест, дебат, викторина) – білімді қызықты форматта бекіту.
5. Бағалау және рефлексия әдістері • “Екі жұлдыз, бір тілек” – оқушылар бір-біріне екі жақсы пікір, бір ұсыныс береді. • “Бағдаршам” – оқушылар түсінгендерін жасыл (түсіндім), сары (сұрақ бар), қызыл (түсінбедім) түстерімен көрсетеді. • “Кері байланыс бутерброды” – оң пікір, ұсыныс, тағы бір оң пікір айту арқылы рефлексия жасау.
Қазіргі заманғы конструктивизм
Қазіргі философия мен педагогикада конструктивистік көзқарас оқытуда маңызды рөл атқарады. Студент немесе оқушы жаңа білімді бұрынғы білімдері мен тәжірибесіне сүйене отырып, белсенді түрде құрады. Бұл идея Жан Пиаже мен Лев Выготский еңбектерінде тереңірек қарастырылады.
Прагматизм және білімнің құрастырушы сипаты
Джон Дьюи және Уильям Джеймс сияқты прагматистер білімді тұрақты, абсолютті нәрсе емес, тәжірибеге негізделген, үнемі өзгеріп отыратын үдеріс ретінде көреді. Білімнің маңыздылығы оның практикалық қолданылуында, сондықтан адам оны белсенді түрде қалыптастырып, тәжірибеден өткізуі керек.
Феноменологиялық көзқарас
Феноменологияда білім адамның субъективті тәжірибесіне негізделеді. Эдмунд Гуссерль мен Мартин Хайдеггер танымды заттардың “өзіндік берілуі” емес, адамның тәжірибелік қатынасы арқылы қалыптасатын нәрсе ретінде қарастырады. Бұл тұрғыда, білім – адамның әлемді қабылдауы мен түсінуінің белсенді үдерісі.
Эпистемологиялық негіздеме
Эпистемология тұрғысынан алғанда, білім – объективті шындықтың жай ғана бейнесі емес, адамның когнитивтік құрылымдары арқылы белсенді түрде қалыптасатын нәрсе. Жан Пиаже білімді адамның сыртқы әлеммен әрекеттесуінің нәтижесі ретінде сипаттаса, Лев Выготский әлеуметтік факторлардың маңыздылығын атап көрсетеді.
Конструктивті оқытудағы Выготский идеяларының рөлі
• Оқушылардың жақын арадағы даму аймағын ескере отырып, оқытуды ұйымдастыру. • Диалог және топтық жұмыс арқылы білімді меңгерту. • Мұғалімнің бағыттаушы рөлін қолдана отырып, оқушыларды дербестікке үйрету.
4. Мәдениет пен қоғамның рөлі: • Әрбір оқушының білім алу процесі оның әлеуметтік-мәдени ортасына тәуелді.
3. Тіл және ойлау: • Тіл – ойлаудың негізгі құралы және оқыту процесінің маңызды бөлігі. • Балалардың ішкі сөйлеу арқылы өз ойларын реттеуі олардың танымдық дамуына әсер етеді.
2. Кооперативті (ынтымақтастықтағы) оқыту: • Білім алушылар мұғалімдермен және құрдастарымен қарым-қатынас арқылы білім алады. • Бірге жұмыс істеу жаңа білімді тезірек меңгеруге көмектеседі.
1. Жақын арадағы даму аймағы (ЖАДА) • Баланың өз бетінше орындай алатын тапсырмалар деңгейі мен үлкендердің немесе біліктірек құрдастарының көмегімен орындай алатын тапсырмалар деңгейі арасындағы айырмашылық. • Мұғалімдер оқушыларға шамадан тыс жеңіл немесе тым қиын тапсырмалар емес, ЖАДА шеңберіндегі тапсырмаларды беруі керек.
Конструктивті оқытудағы Пиаже идеяларының рөлі
• Мұғалімдер оқушылардың танымдық деңгейін ескеруі қажет. • Білімді дайын күйінде бермей, оқушылардың өз бетімен ашуына жағдай жасау маңызды. • Оқытудың әр кезеңінде оқушылардың психологиялық ерекшеліктері ескерілуі керек.
4. Тәжірибе мен өзара әрекеттестік: Оқушылар білімді тікелей тәжірибе арқылы игеруі тиіс.
3. Оқушының белсенділігі: Пиаже білім алушылардың белсенді ізденіс арқылы оқуы керектігін атап өтті.
2. Ассимиляция және аккомодация: • Ассимиляция – жаңа ақпаратты бұрыннан бар білім құрылымына енгізу. • Аккомодация – жаңа ақпаратқа сәйкес танымдық құрылымды өзгерту.
1. Даму кезеңдері: Пиаже когнитивтік дамуды төрт негізгі кезеңге бөлді: • Сенсомоторлық кезең (0-2 жас) • Операцияға дейінгі кезең (2-7 жас) • Нақты операциялар кезеңі (7-11 жас) • Формальды операциялар кезеңі (11 жастан бастап)
Инклюзивті білім берудегі негізгі кедергілер мен оларды шешу жолдары
Шешу жолы
Инклюзивті білім беру бойынша арнайы курстардан Мектеп әкімшілігімен, үкіметтік емес ұйымдармен Оқушылар мен ата-аналар арасында түсіндіру жұмыстарын Сабақ жоспарын дұрыс ұйымдастыру, көмекші мамандарды тарту
Кедергі
Мұғалімнің тәжірибесінің Материалдық-техникалық база Қоғамның инклюзивтілікке дайын Уақыт тапшылығы
Мұғалім қандай дағдыларға ие болуы керек?
• Эмоционалды интеллект – әр оқушының көңіл-күйін, қажеттілігін түсіну. • Бейімделгіштік – әртүрлі жағдайға икемделу, оқытудың жаңа әдістерін қолдану. • Креативтілік – ерекше тәсілдер мен әдістер ойлап табу. • Коммуникациялық дағдылар – ата-аналармен, әріптестермен және оқушылармен тиімді қарым-қатынас орнату. • Төзімділік пен шыдамдылық – әр баланың даму қарқынын ескере отырып, қолдау көрсету.
Инклюзивті орта қалыптастырудағы мұғалімнің негізгі міндеттері:
• Оқушыларды қабылдау және қолдау: Мұғалім әр баланың ерекшелігін ескеріп, оның әлеуетін ашуға көмектесуі керек. • Оқыту әдістерін бейімдеу: Әр түрлі деңгейдегі оқушыларға қолжетімді болу үшін әдіс-тәсілдерді өзгерту. • Ынтымақтастықты дамыту: Ата-аналармен, психологтармен, арнайы педагогтармен және басқа мамандармен бірлесе жұмыс істеу. • Қолайлы психологиялық климат қалыптастыру: Барлық оқушылар өзін жайлы әрі қауіпсіз сезінетін орта құру. • Көптүрлілікті құрметтеу және толеранттылықты үйрету: Оқушыларға бір-бірін құрметтеуді, өзгелердің ерекшеліктерін қабылдауды үйрету.
Конструктивті әдістер:
7. Эмоционалды интеллект пен әлеуметтік дағдыларды дамыту • Оқушылардың эмоцияларын түсініп, оларды басқаруға үйрету • Қарым-қатынас жасау дағдыларын жетілдіру
6. Командалық жұмыс және қолдау • Педагогтар, ата-аналар және мамандардың (психолог, логопед, дефектолог) ынтымақтастығы • Құрдастардың көмегі мен өзара қолдау көрсету жүйесін қалыптастыру
5. Позитивті күшейту және мотивация • Жетістіктерін мадақтау • Шағын қадамдар арқылы ілгерілеуді қамтамасыз ету • Өзін-өзі бағалауды дамыту
4. Технологияларды қолдану • Интерактивті тақталар мен арнайы қосымшаларды пайдалану • Дыбыстық, тактильді және визуалды қолдау құралдарын енгізу • Қашықтықтан оқыту мүмкіндіктерін қарастыру
3. Визуалды және практикалық әдістерді қолдану • Көрнекі құралдар (суреттер, диаграммалар, видеолар) пайдалану • Ойын элементтерін енгізу • Тәжірибеге негізделген оқыту (манипуляциялық әрекеттер, тәжірибелік жұмыстар)
2. Инклюзивті орта қалыптастыру • Барлық оқушыларды бірлескен жұмысқа тарту • Эмоционалды қолдау көрсету және достық қарым-қатынасты нығайту • Оқушылар арасында өзара түсіністік пен құрметті дамыту
1. Дифференциация және жеке оқыту • Оқушылардың қабілеті мен қажеттілігіне қарай тапсырмаларды бейімдеу • Тапсырмалардың бірнеше деңгейін ұсыну • Қолдау көрсету үшін жеке жоспар құру
5. Ересектер (18+ жас)
Ерекшеліктері: • Практикалық білімге көбірек мән береді. • Уақытты тиімді пайдалануды қалайды. • Өзіндік оқу дағдылары қалыптасқан.
Оқыту әдістері: • Практикалық және кәсіби бағытталған оқыту – нақты тәжірибелер, тренингтер. • Онлайн оқыту – өз бетінше оқуға арналған курстар. • Кейс әдісі – кәсіптік мәселелерді шешу. • Тәлімгерлік және коучинг – тәжірибелі мамандармен жұмыс.
4. Жоғары сынып оқушылары (16-18 жас)
Ерекшеліктері: • Логикалық және сыни ойлау қабілеті күшейеді. • Өмірлік жоспарлар құра бастайды. • Өз бетінше жұмыс істеуге дағдыланады.
Оқыту әдістері: • Жобалық оқыту – ғылыми жобалар, стартап идеяларын дамыту. • Кейс-стади әдісі – нақты өмірлік жағдайларды талдау. • Онлайн және офлайн ресурстарды қолдану – цифрлық технологияларды пайдалану. • Тәжірибелік оқыту – кәсіптік бағдар беру, өндірістік тәжірибелер.
3. Жасөспірімдер (11-15 жас)
Ерекшеліктері: • Абстрактілі ойлау қабілеті дами бастайды. • Қызығушылықтары жиі өзгеріп отырады. • Өзіндік пікір қалыптастыруға ұмтылады. • Топпен жұмыс істеуге бейімделеді.
Оқыту әдістері: • Зерттеу және жоба әдісі – оқушыларға өз бетінше ізденуге мүмкіндік беру. • Дебаттар мен пікірталастар – өз көзқарасын қорғауға үйрету. • Мәселелік оқыту – нақты жағдайларды шешу арқылы үйрету. • Интерактивті әдістер – мультимедианы қолдану, топтық ойындар.
2. Бастауыш мектеп (6-10 жас)
Ерекшеліктері: • Еліктеу қабілеті жоғары. • Зейін мен есте сақтау қабілеті қарқынды дамиды. • Оқуға деген қызығушылық арта бастайды.
Оқыту әдістері: • Белсенді оқыту әдістері – топтық жұмыс, жоба әдісі. • Көрнекілік және практикалық әдістер – бейнежазбалар, макеттер, суреттер. • Ойын арқылы оқыту – сөздік ойындар, логикалық тапсырмалар. • Тәжірибелік жұмыс – эксперименттер, шығармашылық жұмыстар.
1. Мектепке дейінгі жас (3-6 жас)
Ерекшеліктері: • Ойын арқылы үйрену. • Зейіннің тұрақсыздығы, жылдам шаршау. • Қоршаған ортаны зерттеуге деген қызығушылық. • Қимыл-қозғалысты қажет ететін белсенділік.
Оқыту әдістері: • Ойын технологиялары – рөлдік, дидактикалық ойындар. • Дамытушы орта құру – түрлі көрнекіліктер, интерактивті материалдар. • Қозғалыс элементтері – музыкалық, дене жаттығулары, қимылмен оқыту. • Сюжеттік тапсырмалар – ертегілерді сахналау, оқиғаларды құрастыру.
Ұйымдастыру жолдары:
1. Материалды алдын ала дайындау • Мұғалім жаңа тақырып бойынша оқушыларға қажетті ресурстарды (бейнежазба, презентация, мақала, подкаст) дайындайды. • Оқушылар бұл материалдарды сабаққа дейін үйде қарап шығады.
2. Сабақ құрылымын өзгерту • Сабақтың басында оқушыларға материал бойынша сұрақтар қойылып, олардың түсінігін тексеру жүргізіледі. • Топтық жұмыстар, пікірталастар, проблемалық тапсырмалар ұйымдастырылады. • Мұғалім оқушыларға кеңес беріп, бағыт-бағдар береді.
3. Цифрлық платформаларды пайдалану • YouTube, Google Classroom, Khan Academy, Kahoot, Quizlet сияқты ресурстар көмегімен материалдар ұсынылады.
4. Кері байланыс және бағалау • Оқушылардың түсінгенін тексеру үшін тесттер, рефлексиялық сұрақтар, жазбаша тапсырмалар беріледі. • Мұғалім кері байланыс беріп, қажет болған жағдайда қосымша түсіндірме ұсынады.
Артықшылықтары:
1. Оқушылардың белсенділігін арттырады – сабақта теорияны тыңдап қана қоймай, практикалық жұмыстарға көбірек көңіл бөледі. 2. Жекелендірілген оқыту – әр оқушы материалды өз қарқынымен меңгеруге мүмкіндік алады. 3. Сабақ уақытын тиімді пайдалану – мұғалім сабақта жаңа тақырып түсіндіруге емес, оқушылармен өзара әрекеттесуге, олардың сұрақтарына жауап беруге уақытын арнайды. 4. Технологияны тиімді қолдану – түрлі цифрлық ресурстар (бейнежазбалар, интерактивті тапсырмалар, онлайн тесттер) пайдаланылады. 5. Оқушылардың өз бетімен іздену дағдысын дамытады – олар жаңа материалды өздігінен зерттеп, талдауды үйренеді.
Шешу жолдары
Белсенді оқыту әдістерін қолдану, дербес ойлауға Оқушының деңгейіне сай сұрақтар Проблемалық тапсырмаларды алдын ала жоспарлау
Қиындықтар
Оқушылардың дайын жауап күтетін Проблемалық сұрақтың тым күрделі Уақыт тапшылығы
1. Проблемалық сұрақ қою • Мұғалім сабақ барысында тақырыпқа байланысты зерттеуді талап ететін сұрақтар қояды. • Мысалы: “Неге кейбір металдар тез тотықса, ал басқалары тотықпайды?”
2. Зерттеу әдісі • Оқушылар шағын топтарда белгілі бір мәселені зерттейді, тәжірибе жасайды, деректерді талдайды. • Мысалы, экология сабағында “Ауаның ластануы өсімдіктерге қалай әсер етеді?” деген тақырыпта зерттеу жүргізу.
3. Проблемалық жағдаят тудыру • Мұғалім нақты өмірлік немесе ғылыми мәселе бойынша ситуация ұсынады. • Мысалы, тарих сабағында: “Егер Ұлы Отан соғысында стратегиялық шешімдер басқаша қабылданғанда, тарих қалай өзгерер еді?”
4. Жоба әдісі • Оқушыларға өздігінен зерттеу жасап, шешімін табуға мүмкіндік беріледі. • Мысалы, экономика сабағында: “Отбасылық бюджет жүргізудің тиімді әдістері қандай?”
5. Дискуссиялар мен пікірталастар • Оқушылар белгілі бір тақырып төңірегінде пікір алмасып, әртүрлі көзқарастарды қарастырады. • Мысалы: “Ғылым мен дін бір-біріне қайшы келе ме?”
1. Проблемалық жағдаят (ситуация) – оқушыны ойлануға, зерттеуге итермелейтін мәселе. 2. Оқу тапсырмасы – проблеманы шешуге бағытталған нақты әрекеттер жиынтығы. 3. Ізденіс үдерісі – оқушының дербес немесе топтық зерттеу жүргізуі. 4. Қорытындылау және шешім қабылдау – мәселені шешудің жолдарын анықтау.
Проблемалық оқыту – оқушылардың өз бетінше ойлау, зерттеу және шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталған оқыту әдісі. Бұл тәсіл оқушыларды дайын білімді қабылдаушы емес, оны өз бетінше ізденіп, талдап, қорытынды жасай алатын белсенді тұлға ретінде қалыптастырады.
Негізгі ерекшеліктері: • Оқушылардың ізденушілік әрекетін дамыту. • Шығармашылық ойлау қабілетін арттыру. • Теория мен тәжірибенің байланысын нығайту. • Өзіндік шешім қабылдау дағдыларын қалыптастыру.
Сыни ойлау сұрақтарын қолдану тәжірибесі:
• Оқушылардың өз жауаптарын негіздеуін сұрау. Мысалы, “Неліктен осылай ойлайсың?” деген сұрақ олардың ойлау процесін нақтылауға көмектеседі. • Оқушылардың жауаптарына қосымша сұрақтар қою. Бұл тәсіл олардың ойларын ары қарай дамытуға мүмкіндік береді. • Диалог жүргізу және пікірталастар ұйымдастыру. Оқушылар өз ойларын білдіріп қана қоймай, басқалардың пікірлерін талдауға үйренеді. • Кейстер мен өмірлік жағдайларды талқылау. Нақты жағдайларды қарастыру оқушылардың аналитикалық және бағалау дағдыларын жетілдіреді.
Сыни ойлауды ынталандыратын сұрақтардың негізгі түрлері:
5. Мәселелерді шешуге бағытталған сұрақтар: • Бұл мәселені шешудің қандай мүмкін жолдары бар? • Бұл шешімнің қандай салдары болуы мүмкін? • Басқа тәсілдермен әрекет етуге бола ма?
4. Жасампаз ойлауды дамытатын сұрақтар: • Егер сен осы мәселені шешуге жауапты болсаң, қандай тәсіл ұсынар едің? • Бұл мәселені басқа жолмен шешуге бола ма? • Қандай жаңа идея енгізуге болады?
3. Бағалау сұрақтары: • Бұл ақпарат қаншалықты сенімді? Неге? • Бұл көзқарастың артықшылықтары мен кемшіліктері қандай? • Бұл шешім әділ және тиімді ме?
2. Салыстыру және қарама-қарсы қою сұрақтары: • Бұл идея басқа көзқарастармен қалай салыстырылады? • Қай айырмашылықтар ең маңызды деп ойлайсың? • Бұл теориялар арасында қандай ортақтық бар?
1. Талдау сұрақтары: • Бұл идея қандай фактілерге негізделген? • Бұл мәселенің негізгі себептері қандай? • Егер жағдай басқаша болғанда, не өзгерер еді?
https://youtu.be/t32FqqWeVtM?si=aJClEQwtQFoNGvmJ
7. Рөлдік ойын және пікірталас
Тапсырма: Берілген тақырып бойынша екі топқа бөлініп, пікірталас өткізіңіз. Әр топ өз көзқарасын дәлелдеп шығуы керек.
Мысал: • “Мектеп формасы қажет пе, жоқ па?”
6. Шығармашылық және қиялға негізделген тапсырма
Тапсырма: Егер сіз 2050 жылда өмір сүрсеңіз, әлем қандай болар еді? Өмірдің 3 негізгі өзгерісін сипаттаңыз.
5. “Себебі – салдары” байланысын анықтау
Тапсырма: Берілген жағдайдың себептері мен салдарын анықтаңыз.
Мысал: • Студенттердің мотивациясы төмендеді. Себептері қандай болуы мүмкін? • Бұл қандай салдарға әкеледі?
4. Альтернативті шешімдер іздеу
Тапсырма: Келесі мәселені шешудің бірнеше жолын ұсыныңыз.
Мысал: “Қалада көлік кептелісін азайту үшін не істеуге болады?” • Қоғамдық көлікті жақсарту • Велосипед жолдарын көбейту • Жұмыс уақытын икемді ету
3. Шешім қабылдау және дәлелдеу
Тапсырма: Сіз мектеп директорсыз. Оқушылар смартфондарын сабаққа алып келуі керек пе, әлде тыйым салу керек пе? • Әр көзқарасты қолдайтын 3 аргумент жазыңыз. • Қандай шешім қабылдар едіңіз? Неліктен?
2. Логикалық қателерді табу
Тапсырма: Төмендегі пікірлердің қайсысында логикалық қателік бар екенін анықтаңыз және оны түсіндіріңіз.
Мысал: • “Егер бір адам көп кітап оқыса, ол міндетті түрде ақылды болады.” • “Компьютерлік ойындар зиян, себебі оларды ойнайтындардың көбі сабағын нашар оқиды.”
1. Талдау және салыстыру
Тапсырма: • Бір тақырыпқа байланысты екі түрлі мақаланы оқып, олардың негізгі ойларын салыстырыңыз. • Авторлардың ұстанымдары қандай? Олардың дәлелдері қаншалықты сенімді? • Қай мақала сізге сенімдірек көрінді және не себепті?
Мысал: • “Жасанды интеллект адам өміріне қауіп төндіре ме?” тақырыбында екі түрлі пікірдегі мақаланы салыстыру.
Оқушылардың тәжірибесін сабаққа енгізу әдістері
8. Оқушылардың сұрақтары мен қызығушылықтарына негізделген оқыту
• Сабақ барысында оқушылардан өздерін не қызықтыратынын сұрап, соған байланысты мысалдар келтіру.
7. Тәжірибе арқылы оқыту (эксперименттер, іс-әрекетке негізделген тапсырмалар)
• Мысалы, физика сабақтарында тұрмыстық техникадағы заңдылықтарды түсіндіру, биология сабақтарында өсімдіктерді күтіп-баптау тәжірибесін пайдалану.
6. Шығармашылық тапсырмалар
• Эссе жазу, сурет салу, шағын әңгіме немесе өлең жазу арқылы оқушылар өз өмірлік тәжірибесін бейнелей алады. • Мысалы, “Менің ең қызықты күнім” тақырыбында эссе жазу.
5. Дискуссия және пікірталастар
• Оқушылардың өз ойларын, тәжірибесін ортаға салып, басқалардың пікірін тыңдауы үшін пікірталас ұйымдастыру. • Мысалы, “Технологияның пайдасы мен зияны” тақырыбында өз көзқарастарын дәлелдеуге мүмкіндік беру.
4. Рөлдік ойындар мен модельдеу
• Оқушылар өз тәжірибесінен алынған жағдайларды сахналап көрсетуі мүмкін. • Мысалы, дүкенде сауда жасау, дәрігерге қаралу, сұхбаттасу сияқты өмірлік жағдаяттарды ойнап көру.
3. Шағын зерттеу жұмыстары мен жобалар
• Оқушылар өз тәжірибесіне негізделген шағын зерттеу немесе жоба жасай алады. • Мысалы, отбасы дәстүрлері туралы әңгімелеу немесе отбасындағы белгілі бір мамандықтың ерекшеліктерін зерттеу.
2. Жеке тәжірибе мен оқиғаларды қолдану
• Оқушыларға өмірінде кездескен оқиғаларды немесе тәжірибелерін айтып беруді сұрау. • Мысалы, “Достық” тақырыбын талқылау кезінде олардың шынайы достыққа қатысты тәжірибелерімен бөлісуіне мүмкіндік беру.
1. Өмірлік тәжірибемен байланыстыру
• Жаңа тақырыпты оқушылардың күнделікті өмірімен, көрген-білгендерімен байланыстыру. • Мысалы, экология тақырыбын өткенде оқушылардан өз ауласында немесе қалада қандай экологиялық проблемалар бар екенін сұрау.
Алдын ала білімнің жаңа ақпаратты меңгерудегі рөлі:
5. Шығармашылық ойлау мен проблемаларды шешу қабілетін жақсартады – алдын ала білім жаңа идеяларды қалыптастыруға негіз болады.
4. Қателерді азайтады – егер адам белгілі бір салада тәжірибесі болса, ол жаңа ақпаратты дұрыс түсіну мүмкіндігіне ие болады.
3. Жаңа материалды жылдам игеруге көмектеседі – бұрыннан бар білім жаңа ақпаратты меңгеру жылдамдығын арттырады.
2. Есте сақтау тиімділігін арттырады – жаңа ақпарат бұрынғы біліммен логикалық түрде байланысса, есте жақсы сақталады.
1. Түсіну мен интерпретацияны жеңілдетеді – егер оқушы жаңа тақырыпты бұрынғы біліммен байланыстыра алса, оны қабылдау мен ұғыну оңайырақ болады.
Мұғалім – бағыттаушы, кеңесші
Ол оқушыларға бағыт-бағдар беріп, олардың өз бетімен білім алуына жағдай жасайды.
Мұғалім білім беруші емес, оқу процесін ұйымдастырушы және қолдаушы рөлін атқарады.
Рефлексия және өзін-өзі бағалау
Өзіндік бағалау мен кері байланыс маңызды рөл атқарады.
Оқушылар өз оқу үдерісін сараптап, қандай білім алғанын және оны қалай қолданатынын түсінуі керек.
Мәнмәтіндік (контекстуалды) оқыту
Білім алушылар алған білімін өмірде қолдану жолдарын түсінуі маңызды.
Оқу мазмұны шынайы өмірмен байланысты болуы керек.
Әлеуметтік өзара әрекеттесу
Топтық жұмыс, пікірталас, бірлескен зерттеу сияқты әдістер білімді тиімді меңгеруге көмектеседі.
Оқу – әлеуметтік процесс.
Белсенді оқыту
Топтық жұмыстар, проблемалық тапсырмалар, жобалық жұмыстар секілді әдістер қолданылады.
Білім алушылар оқу үдерісіне белсенді қатысуы тиіс.
Алдыңғы білімнің маңыздылығы
Мұғалім оқушылардың алдыңғы білімін анықтап, оны жаңа материалды түсіндіруде пайдаланады.
Жаңа ақпарат бұрынғы білім мен тәжірибеге негізделеді.
Негізгі қағидалары:
Білім – белсенді құрылым
Білім алушылар ақпаратты тек жаттап қоймай, оны өз түсінігі мен тәжірибесіне сүйене отырып өңдейді.
Оқушы (немесе студент) дайын білімді қабылдаушы емес, оны өз тәжірибесі арқылы қалыптастырушы.
Конструктивті оқытудың мазмұны:
5. Жобалық және проблемалық әдістер – оқушылар өмірлік жағдайларға негізделген жобалар мен тапсырмалар орындайды.
4. Рефлексия және өзін-өзі бағалау – оқушылар өз білім деңгейін бағалап, жетілдіру жолдарын анықтайды.
3. Жеке және топтық жұмыс – оқушылардың өзара қарым-қатынасы мен тәжірибе алмасуына мән беріледі.
2. Зерттеушілік оқыту – оқушыларға проблемалық сұрақтар беріледі, олар шешімін өз бетімен немесе топпен іздейді.
1. Білімді белсенді құру – оқушы жаңа ақпаратты өзінің бұрынғы білімдерімен байланыстырады.
Конструктивті оқытудың мақсаты:
Ынтымақтастықта оқыту арқылы әлеуметтік дағдыларды жетілдіру
Білімді тәжірибеде қолдануға үйрету
Оқыту процесінде белсенділікті арттыру
Білімді өз бетінше игеру қабілетін қалыптастыру
Оқушылардың сыни ойлауын дамыту
