Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмі

Mere som dette

"...човек забравило себе си обича..." "Балада за Георг Хених"

af Моника Христова

Социални групи и роли

af Daria Hristova

Програмно осигуряване

af Gabriela Fileva

Пътна карта ДАЕУ

af Yasen Arsov

Саяси билік: мәні мен жүзеге асыру механизмі

Сонымен, біз билік туралы ғалымдардың арасында ортақ пікір, анықтама жоқ екенін байкадык

Біздіңше, билік деп біреудің екіншілерге әмірін жүргізіп, олардын сэрекеті, қызметіне ықпал етуін айтады. Билік адамзат қоғамымен бірге пайда болады жөне оның даму барысында бола бермек. Ол ең алдымен қоғамдык өндірісті ұйымдастыру үшін керек. Онсыз барлық қатысушы адамдарды біртұтас ерікке бағындыру қиын. Билік адамдар арасындағы қарым-қатынастарды, адамдар, қоғам және мемлекеттік саяси институттар арасындағы қатынастарды реттеуге міндетті. Ол қоғамның тұтастығы мен бірлігін қолдау үшін керек. Алғашқы қауымдық қоғамда билік қоғамдык сипатта болды. Ол кезде билікті кауым бастығын сайлайтын ру мен тайпалардың барлық мүшелері бірігіп іске асыратын. Әлеуметтік бөлшектену өрістеп, мемлекеттің пайда болуына байланысты ру басшыларының адамгершілік беделі төмендеп, оның орнына ақсүйектер оптігінің беделі ұлғайды.

Конфликтілік анықтама

Америка саясаттанушылары Г. Лассуэлл мен А. Каплан «Билік және қоғам» деген кітабында билікті шешім қабылдауға қатысу мүмкіндігі ретінде сипаттайды

Конфликтілік анықтама билікті дау- жанжал жағдайында игілікті бөлуді реттейтін мүмкіндік, шиеленісті шешудің құралы деп түсіндіреді.Бііраз ғалымдар билікті кең мағынасында басқаларға тигізілетін жалпы ықпал ретінде қарайды.

П. Моррис, А. Гидденс сияқтылар, жоғарыдағы көзқараспен келіспей, билікті біреуге немесе бірдеңеге тигізетін жай ғана ықпал, әсер емес, оларды өзгертуге бағытталған іс-әрекет дейді.

Билік жөніңде ғалымдар арасында әр түрлі анықтамалар мен тұжырымдамалар бар. Солардың негізгілеріне қысқаша тоқтала кетейік.

Пікірлер

2.Бихевиористік анықтама бойынша билік деп басқа адамдардың жүріс-тұрысын, өзін-өзі ұстауын өзгерту мүмкіндігіне негізделген іс-әрекеттің ерекше түрі. 3.Инструменталистік анықтама билікті белгілі бір кұралдарды, амалдарды (зорлық-зомбылық, күштеу сияқты шараларды) пайдалану, қолдану мумкіндігі деп біледі. Мәселен, Американың белгілі саясаттанушысы Р. Даль (1915 жылы туған) билік бір адамға екінші адамды өз еркімен жасамайтын іс-әрекетті жасауға мәжбүр ету мүмкіндігін береді дейді.

Мысалы, ағылшын фәлсафашысы Т. Гоббс (1588-1679) билік болашақта игілікке жетудің, құралы және өмірдің өзі өле-өлгенше билік үшін үздіксіз ұмтылыс деп жазды.

Структуралисті анықтама

Ал басқалары көнбіс, көнгіш, басқа біреу өз ырқын билеп, басқарып, жол көрсетіп тұрғанын ұнатады, қалайды дейді. Солардың арасында, олардың ойынша, билік қатынастары туады.

Структуралисті анықтама билікті басқарушы мен бағынушының арасындағы қатынастың ерекше түрі деп ұғады. Олар кейбір адамдарды туғанынан, табиғатынан әміршіл, басқарғысы келіп тұратын болады.

Саясаттануда саяси билік теориясы негізгі орын алады. Ол саясатпен тығыз байланыс және саясаттың, саяси институттар мен барлық саясат әлемінің мәнін түсініп-білуге мүмкіндік береді. Себебі, саясаттың негізгі мәселесі - билік, ал мазмұны билік үшін күрес және билікті жүргізу.

Бұл жайлы пікірлер

Ағылшынның ең ірі фәлсафашыларының бірі, қоғам қайраткері болған Бертран Рассел (1872-1970) физикада басты ұғым энергия болса, қоғамдық ғылымдарда негізгі ұғым билік болып табылады деп дұрыс айтқан.

Шығыстың көрнекті ойшылы Ибн- Халдун (1332 -- 1406) адамның басқа жан- жануарлардан ерекшелігі - ол билік үшін күреседі деген екен