บทที่ 12 การผลิตลูกผสมในพืชผสมข้าม
สายพันธุ์ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตลูกผสม
3.สายพันธุ์ซี (C line)
เป็นสายพันธุ์พ่อ มียีโนไทพ์ MsMs, F(msms)
และ F(MsMs) หรือ S(MsMs)
2.สายพันธุ์บี (B line)
เป็นตัวรักษาสายพันธุ์เอ (maintainer line) มียีโนไทพ์ Msms และ F(msms) เมื่อ F แทนไซโตพลาสซึมปกติ
1.สายพันธุ์เอ (A line)
ข. การเป็นหมันควบคุมโดยยีนและไซโตพลาสซึมมียีนโนไทพ์ S (msms) เมื่อ S แทนไซโตพลาสซึมที่ทำให้เป็นหมัน
ก. การเป็นหมันควบคุมโดยยีน มียีโนไทพ์ msms
การผลิตลูกผสมเป็นการค้า
(2) การผลิตลูกผสม
ค.การผลิตลูกผสมคู่
การใช้การเป็นหมันของดอกตัวผู้
(3) ใช้สายพันธุ์ที่เป็นหมัน 2 สายพันธุ์ สายพันธุ์หนึ่งมียีนแก้การเป็นหมัน
(2) ใช้สายพันธุ์เป็นหมันหนึ่งสายพันธุ์และสายพันธุ์อื่นที่มียีนแก้การเป็นหมัน
(1) ใช้สายพันธุ์เป็นหมันเพียงสายพันธุ์เดียวและไม่มียีนแก้การเป็นหมัน
ข.การผลิตลูกผสมสามทาง
ก.การผลิตลูกผสมเดี่ยว
(1) การถ่ายทอดการเป็นหมันของดอกตัวผู้ให้แก่สายพันธุ์
การผลิตลูกผสมในพืชผสมตัวเอง
ข้าวฟ่างคาเฟอร์ (Kafir) มีไซโตพลาสซึมปกติ
มียีนควบคุมการเป็นหมัน คือมียีโนไทพ์ F(msms)
(สายพันธุ์-บี)
ในปี ค.ศ. 1950 มีการพบไซโตพลาสซึมเป็นหมัน ในข้าวฟ่างไมโล (milo) แต่ไมโลไม่เป็นหมัน เพราะมียีโนไทพ์ S(MsMs) (สายพันธุ์-เอ)
การทดสอบสายพันธุ์
2. การทดสอบสมรรถนะการรวมตัวเฉพาะ
(specific combining ability, sca)
การที่พืชสายพันธุ์หนึ่งเมื่อผสมกับอีกสายพันธุ์หนึ่งแล้ว
ให้ผลผลิตสูง หรือ ให้ผลดีกว่าค่าเฉลี่ยเมื่อผสมกับ
สายพันธุ์อื่นๆ หลายสายพันธุ์
1. การทดสอบสมรรถนะการรวมตัวทั่วไป
(general combining ability, gca)
ข. การผสมกับพันธุ์ทดสอบ (top cross)
คุณสมบัติของพันธุ์ทดสอบ
4) สามารถเรียงลำดับสายพันธุ์ได้ถูกต้อง
ตามความสามารถของสายพันธุ์ที่เข้าทดสอบ
3) ควรมีอัตราส่วนของยีนด้อยสูง
2) สามารถทำให้สายพันธุ์แสดงความแตกต่างกันได้อย่างชัดเจน
1) สามารถแสดงคุณสมบัติของสายพันธุ์ได้ถูกต้อง
ตรงกับความเป็นจริง
พันธุ์ผสมเปิด พันธุ์สังเคราะห์
ลูกผสมคู่ x ลูกผสมคู่
ก. การผสมแบบพบกันหมด (diallel cross)
มี 4 สายพันธุ์ คือ พันธุ์ A, B, C, และ D
จะผลิตลูกผสมเดี่ยวได้ 6 ชุด คือ
A x B, A x C, A x D, B x C, B x D, C x D
การผลิตสายพันธุ์
2) วิธีเพิ่มยีโนมของพวกโมโนพลอยด์ (monoploid)
ค.เพิ่มจำนวนโครโมโซมให้เป็น 2 เท่า
(ใช้สารละลาย colchicine)
ข.นำเมล็ดโมโนพลอยด์ไปปลูก คัดเลือกไว้เฉพาะต้นที่ต้องการ
ก.ผลิตเมล็ดที่เป็นโมโนพลอยด์
1) วิธีมาตรฐาน
ค. ปลูกเมล็ด S2 แบบต้น/แถว ทำการคัดเลือก
ข. ปลูกเมล็ด S1 แบบต้น/แถว เลือกแถวที่ดี ต้นที่ดี
ก่อนหรือหลังผสมพันธุ์ก็ได้
ก. ผสมตัวเองพืชที่จะคัดเลือก
เก็บเกี่ยวเมล็ด S1 เลือกต้นที่ดีๆ และบันทึกประวัติ
ขั้นตอนการผลิตพันธุ์ลูกผสม
6) ทำการปรับปรุงสายพันธุ์
5) ถ่ายทอดลักษณะตัวผู้เป็นหมันแก่สายพันธุ์ที่ใช้เป็นแม่
4) ทดลองผลิตลูกผสมแล้วทดสอบ
3) ทดสอบสายพันธุ์
2) ผลิตสายพันธุ์
1) จัดหาแหล่งผลิตสายพันธุ์
ชนิดของพันธุ์ลูกผสม
6. ลูกผสมระหว่างสายพันธุ์ (multiple cross)
5. ลูกผสมคู่ (double cross)
การผสมระหว่าง (A x B) x (C x D)
4. ลูกผสมสามทาง (three way cross)
ลูกผสม (A x B) x C
3. ลูกผสมเดี่ยวแบบประยุกต์ (modified single cross)
การผสมระหว่าง(A1 x A2) x B
2. ลูกผสมเดี่ยว (single cross)
การผสมระหว่าง A x B
1. ลูกผสมระหว่างสายพันธุ์กับพันธุ์ผสมเปิด หรือทอพครอส (top cross)
การผสมระหว่างสายพันธุ์ x พันธุ์ผสมเปิด
การผสมระหว่างลูกผสมเดี่ยว x พันธุ์ผสมเปิด
